Provincie Overijssel is ambassadeur voor impact ondernemen

De afgelopen drie jaar speelde de provincie Overijssel een belangrijke rol in het aanjagen van impactondernemerschap in de regio. De provincie treedt op als ambassadeur voor impact ondernemen door regionaal gemeenten en partijen aan elkaar te verbinden. Maar ook in de eigen organisatie nam de provincie stappen om impact ondernemen op de kaart te zetten. Twee intrinsiek gemotiveerde ambtenaren speelden hierin een belangrijke rol als makelaar met mandaat. Wat was hun rol? En wat kunnen we leren van hun ervaring?

door Annemiek van Tol en Liza de Groot

De provincie Overijssel zet zich sinds 2016 op verschillende manieren actief in voor impact ondernemen. Sinds 2020 is er zelfs een Actieprogramma Impact Ondernemen Overijssel 2020-2023. Ook is de provincie partner in de City Deal Impact Ondernemen. Om impact ondernemerschap te stimuleren maakte de provincie twee accounthouders verantwoordelijk voor de uitvoering van het actieprogramma. Platform31 en KplusV sprak in opdracht van de City Deal Impact Ondernemen met ‘Makelaars met Mandaat’ Dominique Cremers (programmamanager MKB) en Tess Ruiterkamp (team economie; regionale economie MKB innoveren en ondernemen) van de afdeling Economie van de Provincie Overijssel.

Hoe ontstond een ‘makelaars team met mandaat’ in de provincie Overijssel?

Om innovatief ondernemerschap te stimuleren kent de Provincie Overijssel verschillende ondernemingsdienstverlenings- en innovatie-loketten. Ook startte de Provincie in 2016 met ‘launching customership’ ter bevordering van innovatie. Echter bestond er zowel ambtelijk als vanuit de Staten wens om ondernemerschap nog meer in te zetten voor maatschappelijke opgaven. “Er zijn gigantisch veel maatschappelijke problemen, er werd gezien dat juist impact ondernemers een belangrijke bijdragen leveren,” vertelt Ruiterkamp. De focus lag ambtelijk en bestuurlijk in eerste instantie op sociaal ondernemers: op inclusief werkgeverschap. “We zagen dat veel van deze ondernemers sociale impact boven een gezonde bedrijfsvoering stelden. Dat is zonde, want daardoor leven ze van subsidie naar subsidie,” vertelt Cremers. Om deze ondernemers de juiste ondersteuning te bieden, startte de provincie in 2017 met verschillende ondersteuningsprogramma’s, zoals het programma Move2Social. Ook deed de provincie in 2020 een nulmeting in de regio op basis van een survey in samenwerking met Social Enterprise NL.

Deze ondersteuningsprogramma’s vormden de basis voor een uitgebreidere aanpak. “We zijn steeds breder gaan kijken. Zo zagen we dat er bijvoorbeeld steeds meer ondernemers kwamen die impact maakten op het gebied van duurzaamheid of circulariteit. Daarom zijn we ook overgegaan op de term impact ondernemen,” vertelt Cremers. Om vervolgens een actieprogramma te vullen kwam er een inventarisatie, waarbij alle collega’s zijn benaderd die op enige wijze bezig zijn met impact ondernemen. Dit leidde tot een document van ruim 100 pagina’s, waarin uitgebreid uitgelijnd werd wat er aan impact ondernemen speelt in de provincie.  Ook de afwegingen die gemaakt moesten worden en potentiële doelen op het gebied van impact ondernemen werden in dit document opgenomen. Het document vormde de basis voor het kernachtige Actieprogramma Impact Ondernemen Overijssel 2020-2023. De totstandkoming van het actieprogramma was verder in samenspraak met ondernemers en gemeenten die al actief waren. Cremers en Ruiterkamp speelden als makelaar met mandaat een belangrijke rol in het tot stand komen van het actieprogramma. 

De uitvoering van het Actieprogramma

Het ondersteunen van impact ondernemers in hun ondernemingsvaardigheden is de focus gebleven in de strategie van de Provincie (en het Actieprogramma 2020-2023). Van 2017 tot 2021 zijn er edities gedraaid met het Move2Social programma. In dit programma krijgen starters een 8-weekse cursus waarin alle facetten van impact ondernemerschap aan bod komen. Samen met impact partners zoals bijvoorbeeld de ROZ-groep werden er in de regio Twente driedaagse cursussen aangeboden voor advies rondom businessmodellen. Ook draaien er programma’s in samenwerking met andere Provincies. In samenwerking met de Provincie Gelderland was er bijvoorbeeld het instrument ‘startversneller’: een scan van wat de startende impact ondernemer nodig heeft, waaronder ook welke vaardigheden. Aan de hand van de scan kan de ondernemer een voucher krijgen om met een coach aan de slag te gaan en deelnemen aan lokale intervisies.

Ondanks de inzet op de diverse programma’s probeert de provincie vooral op de achtergrond een rol te spelen en samenwerking in de regio aan te jagen. Ze stimuleren het ontstaan van deze programma’s, maar zijn geen eerstelijns dienstverlener. Dit is een bewuste keuze legt Cremers uit: “Wanneer je vragen hebt als ondernemer denk je er niet aan om deze te stellen bij de provincie. Je gaat naar de gemeente of komt terecht bij de regionale loketten. Ondernemers komen in principe pas terecht bij de provincie voor ingewikkelde vergunningen en subsidieaanvragen.” Intern wordt er dus niet  direct ingezet op het verbeteren van ondernemersdienstverlening voor impact ondernemers. “Ondernemers wantrouwen de overheid vaak, dus hebben we de dienstverlening expres op afstand geplaatst. We doen dat expres wat verder van ons af en in samenwerking met kennisinstellingen en gemeenten om die ondernemer wat verder te helpen,” vertelt Cremers.

De provincie als verbinder

Binnen het ecosysteem pakt de provincie met name de rol van verbinder. Samen met de recentelijk doorgestarte platform Impact Oost wordt er ingezet op het verbinden van impact ondernemers in de regio. Ook zet de provincie zich in om het brede MKB te inspireren met impact ondernemerschap bijvoorbeeld op evenementen en staat het bouwen van een inkoopplatform met Impact Oost op de planning. Op gemeentelijk-niveau zet de provincie in op verbinden en kennisdelen. “We zijn bezig met het verbinden van de gemeenten in onze provincies die actief bezig zijn met impact ondernemen, zodat ze van elkaar kunnen leren en niet elke keer het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Dit is uitgemond in leernetwerk die zo’n 5 keer per jaar bijeenkomt. Wij proberen hierin echt een verbindende factor te zijn,” vertelt Cremers. En dit werpt z’n vruchten af vertelt Ruiterkamp: “In Deventer gaan ze nu bijvoorbeeld aan de slag met social development goals. Dan zie je dat de Regio Twente zegt ‘O doen jullie dat zo?!’ Dat soort verbindingen zijn er niet van nature, maar door deze positie in te nemen als provincie en te faciliteren zie je dat ze elkaar echt goed weten te vinden. Het is mooi om te zien hoe dat het hele netwerk van Overijsel versterkt.” Naast het leernetwerk worden er kennissessies voor gemeenten georganiseerd rondom impact meten en is er een Webinar geweest over financieringsvormen.

Afstemming binnen de eigen beleidsafdelingen

Net zoals bij veel gemeenten is er binnen de eigen beleidsafdelingen van de Provincie nog ruimte voor ontkokering en afstemming. Cremers verteld: “Als je iedereen zou optellen die eigenlijk voor impact ondernemers aan de slag is ontstaat er opeens een brede groep. Ze labelen het zelf echter niet als impact ondernemerschap. Onze inzet is daardoor momenteel versneden over verschillende tafels.” Ruiterkamp voegt daaraan toe: “Binnen het team economie weten de meeste collega’s wel waar we mee bezig zijn. Ga je breder: bijvoorbeeld bij de afdeling circulaire economie, dan zie je een sterke focus op het circulaire. Dat is logisch, want dat is ook hun werkpakket, maar het is daardoor wel erg verkokerd. Er wordt nog te veel in hokjes gedacht terwijl impact ondernemen echt breder is en gaat over hoe ondernemers op verschillende vlakken een maatschappelijke bijdrage leveren. Zij kunnen elkaar namelijk ook helpen en versnellen.” Daarom is er meer ambassadeurschap nodig, stelt Ruiterkamp: “Intern, binnen organisatie, merk je gewoon dat je niet overal aanwezig kan zijn. Het werkt heel goed om veel te herhalen en zo meer mensen ambassadeur te maken in de organisatie. Want je merkt soms dat er gaten vallen en dan is het heel prettig als er meer mensen mee bezig zijn.”

Impactvol inkopen moet de nieuwe standaard worden

Zo is er steeds beter contact met de afdeling inkoop en ziet de gemeente de intrinsieke motivatie bij haar collega’s daar groeien. En dat is belangrijk want op inkoop is nog veel winst te behalen. “We willen als provincie graag onze beleidsdoelen harder laten meewegen in aanbestedingstrajecten. Ondanks de goede intenties en beleid dat ondertekend wordt, prevaleert prijs en doorloopsnelheid vaak toch in inkooptrajecten,” vertelt Cremers. Dit ligt echter niet per definitie aan de wil van inkopers. “Een impactvolle aanbesteding begint bij een goede opdracht. Er wordt vaak direct naar de inkoopafdeling gekeken, maar zij gaan in principe aan de slag met de opdracht die zij vanuit de organisatie krijgen. Het vergt dus een brede cultuurverandering,” benadrukt Cremers. Op deze cultuurverandering zetten makelaars met mandaat Cremers en Ruiterkamp nu in. Er ligt inmiddels een brede opdracht voor een strategisch inkoopplan waarin maatschappelijke opgaven (van circulariteit tot inclusie) worden meegewogen in inkooptrajecten. Deze opdracht moet de basis vormen voor een leidraad voor alle beleidsafdelingen. De lessen uit de ondernemersprogramma’s worden hierin meegenomen. “We hebben al ongeveer 8 jaar ervaring opgedaan in het MKB-programma, waarin we in direct contact stonden met de ondernemer. Daar lieten we zien dat het kan! Nu moet het een standaard procedure worden: ‘we gaan een x-percentage van de inkoop op deze manier doen’ of ‘op deze dossiers gaan we het gewoon doen’. Dat vergt nog een duidelijk directie-besluit, want de opdracht vanuit het college hebben we al lang. De beleving in de provincie is soms dat we het al heel goed doen, maar de mooie voorbeelden zijn eigenlijk een uitzondering. Je wilt dat impactvolle inkoop standaard wordt,” besluit Cremers.

Een vooruitblik op de toekomst

Het actieprogramma loopt bijna af en met de afgelopen verkiezingen kwam er een grote verschuiving in de coalitie. Een nieuw actieprogramma impact ondernemen is niet meer opgenomen in het coalitieakkoord. De precieze positie van de makelaars met mandaat is daardoor nog onduidelijk. Het laat maar weer eens zien dat het creëren van draagvlak, zeker in een politieke omgeving, ontzettend belangrijk is. Daar gaan de makelaars met mandaat dan ook mee door. Volgens Ruiterkamp helpt het om te enthousiasmeren, bijvoorbeeld door werkbezoeken bij impact ondernemers te organiseren, om commitment uit te spreken en vooral vol te houden: “Het werkt gewoon heel goed om veel te herhalen, herhalen, herhalen en overtuigen waarom het goed is,” vertelt Ruiterkamp. “Daarnaast blijven we haakjes zoeken met het beleid van de huidige coalitie. Die zijn er altijd. Dus daar zeten we op in. Op deze manier hopen we dat het werk van de afgelopen jaren niet verloren gaat,” besluit Ruiterkamp.  

Dit artikel is onderdeel van een artikelenreeks op basis van interviews die uitgevoerd zijn voor de Toolbox ondersteuning impact ondernemen. Wil jij als (overheids-)organisatie ook aan de slag voor impact ondernemers? Download dan de toolbox hier.