Maarten Hogenstijn, kersverse lector Sociaal Ondernemerschap

Maarten Hogenstijn is sociaal geograaf aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA). Sinds begin dit jaar is hij ook de allereerste lector Sociaal Ondernemerschap van Nederland. Wat houdt het lectoraat, dat in vier jaar uit moet groeien tot een kernlectoraat van de hogeschool, precies in?

Maarten Hogenstijn is zeker geen onbekende in de wereld van sociaal ondernemerschap*. Als docent en onderzoeker aan de HvA houdt hij zich sinds 2015 bezig met het onderwerp. Zo publiceerde hij niet alleen wetenschappelijk werk, maar ook de boeken Sociaal ondernemerschap – Grip op het begrip (2018) en Sociaal ondernemerschap: impact eerst (2024). Daarnaast is hij een van de oprichters en kernleden van het Kennisnetwerk Sociaal Ondernemerschap Nederland (KSON). Hij is ook lid van het internationale onderzoeksnetwerk EMES en zat de afgelopen zes jaar in de Review Board van de Code Sociale Ondernemingen.

Het liefst zou Maarten zien dat sociaal ondernemerschap ‘gewoon’ ondernemerschap is. “Sociaal ondernemers zijn de voorlopers van de economie van de toekomst: duurzamer, socialer en eerlijker. Ondernemerschap zou dat per definitie moeten zijn. Maar zolang het nog niet zo ver is, is een lectoraat Sociaal Ondernemerschap heel hard nodig.”

Onderzoek, onderwijs en beroepspraktijk

Een lectoraat is een onderzoeksgroep aan een hogeschool, geleid door een lector. Hoewel ook andere hoogleraren en lectoren zeer actief zijn met sociaal ondernemerschap, staat Maarten nu aan het hoofd van het eerste lectoraat dat het onderwerp in brede zin behandelt. Dat gebeurt aan de hand van drie inhoudelijke lijnen: de sociaal ondernemer zelf, de sociale onderneming als organisatie en samenwerking in het ecosysteem rond sociaal ondernemerschap.

“Hoeveel sociale ondernemingen zijn er nou eigenlijk? En wat zijn dat voor bedrijven?”

Zoals gebruikelijk is in het hbo, werkt het lectoraat in de driehoek onderzoek, onderwijs en beroepspraktijk. Zo wil Maarten in kaart gaan brengen welke kenmerken en competenties sociaal ondernemers hebben, om daarna te kijken wat voor onderwijs daaraan te koppelen is. En van de vele projecten die de afgelopen tijd zijn opgestart rond samenwerking in het ecosysteem, wil hij weten wat daarin wel en niet werkt – en wat kunnen anderen daarvan leren?

Gegevens ontbreken

Daarnaast zijn er een aantal andere onderwerpen waar Maarten de komende jaren mee aan de slag wil. “Ik vind diversiteit onder ondernemers een urgent onderwerp – denk aan het project All-in van Social Enterprise NL en partners. In mijn laatste boek noem ik dat de ‘missende ondernemers’: ondernemers met bijvoorbeeld een migratieachtergrond die, misschien wel zonder dat zelf te weten, sociaal ondernemen. Daar zit volgens mij nog heel veel potentie.”

“Verder ontbreken nu nog goede data over sociaal ondernemerschap in Nederland. Hoeveel sociale ondernemingen zijn er nou eigenlijk? En wat zijn dat voor bedrijven? Dat we die gegevens niet hebben, is echt een gemis. Natuurlijk heeft dat te maken met het gebrek aan actie rondom de BVm, de rechtsvorm voor sociale ondernemingen. Hopelijk komt dat weer op gang. Ook op het gebied van herkenning en erkenning is nog steeds een hoop werk te doen, met daaraan gekoppeld het onderwerp ‘impact meten’ – een belangrijk middel om sociale ondernemingen te her- en erkennen.”

“Zonder steun van de beroepspraktijk was het er nooit van gekomen”

Met deze en andere onderwerpen moet Sociaal Ondernemerschap de komende vier jaar uitgroeien tot een kernlectoraat van de HvA. De rol van lector zal dan niet meer aan Maarten persoonlijk verbonden worden; mocht hij zijn functie neerleggen, dan wordt de onderzoeksgroep met een nieuwe lector Sociaal Ondernemerschap voortgezet.

Samenwerken in plaats van concurreren

Maarten: “De benoeming tot lector geeft aan dat het onderwerp belangrijk is voor de HvA. Maar ook voor het bredere ecosysteem, want zonder steun van de beroepspraktijk was het er nooit van gekomen. Daarbij speelt mee dat de gemeente Amsterdam belang hecht aan sociaal ondernemerschap. Verschillende evenementen in de stad, zoals eind 2023 het Social Enterprise World Forum, hebben het onderwerp verder op de kaart gezet. Dat maakt het voor de HvA een logische keuze om een lector Sociaal Ondernemerschap te benoemen.”

“De lector is als persoon een duidelijk aanspreekpunt rond het onderwerp”

Maar Maartens blik zal zich zeker niet vernauwen tot de hoofdstad. “Ik ben een groot fan van samenwerken in plaats van concurreren. Gelukkig zijn heel veel mensen in de wereld van sociaal ondernemerschap dat ook.” Via onder meer het KSON, lectorenplatforms, informele netwerken en de City Deal Impact Ondernemen werkt hij al veel samen met collega’s van andere kennisinstellingen.

Verbindingen in binnen- en buitenland

Dat worden er misschien nog veel meer in november: dan vindt het EMES-congres plaats in Utrecht en Rotterdam. Maarten: “Dat is het grootste Europese congres over onderzoek op het gebied van sociaal ondernemerschap. De hele onderzoekswereld, zo’n 300 tot 400 mensen vanuit Europa en daarbuiten, komt dan bij elkaar. Dat is een kans voor Nederlandse onderzoekers die met het onderwerp bezig zijn. Zij kunnen laten zien wat hier gebeurt, dat in context zetten en nieuwe samenwerkingen aangaan.”

Daar komt Maartens nieuwe functie als lector Sociaal Ondernemerschap zeker bij van pas. “Het biedt weer nieuwe mogelijkheden. De lector is als persoon een duidelijk aanspreekpunt rond het onderwerp. Zo kan ik makkelijker verbinding leggen met instellingen in binnen- en buitenland. Zeker bij internationale contacten is een positie met een bepaalde mate van prestige handig.”

Fotograaf: Petra Spiljard

*Kijk hier voor meer informatie over verschillende definities, zoals ‘impact ondernemen’ en ‘sociaal ondernemen’.